قطعات جرثقیل سقفی

جرثقیل‌سقفی به‌عنوان یکی از پرکاربردترین تجهیزات جابه‌جایی در محیط‌های صنعتی، نقش بسیار مهمی در افزایش بهره‌وری، ایمنی و سرعت حمل و نقل کالاها و ماشین آلات داخلی ایفا می‌کنند. عملکرد دقیق و مطمئن این نوع جرثقیل‌ها، وابستگی مستقیمی به کیفیت و هماهنگی ابزارها و اجزای تشکیل‌دهنده آن‌ها دارد. در ادامه به بررسی هر کدام از این قطعات جرثقیل سقفی می پردازیم.

اجزای جرثقیل سقفی

1. ریل و تیر حمال (Runway Beam)

سیستم ریل جرثقیل و تیر حمال مسیر حرکت در طول سالن را فراهم می‌کنند. این ریل‌ها بر روی تیرهای حمال نصب می‌شوند که به سازه سوله متصل‌اند. ریل‌ها معمولاً از فولاد مقاوم ساخته شده و باید در برابر سایش و فشار بار مقاومت بالایی داشته باشند.

2. کلگی جرثقیل (End Carriage / End Trucks)

این قطعه در دو سر پل جرثقیل نصب می‌شود و با استفاده از چرخ‌هایچرخ‌های جدنی مخصوص، حرکت افقی جرثقیل بر روی ریل را امکان‌پذیر می‌سازد. کلگی‌ها معمولاً دارای موتور و گیربکس مجزا هستند.

3. پل (Bridge)

پل جرثقیل، سازه‌ای افقی است که بین دو کلگی قرار گرفته و بالابر و یا وینچ جرثقیل روی آن حرکت می‌کند. پل می‌تواند تک‌پل (Single Girder) یا دوپل (Double Girder) باشد.

4. بالابر یا وینچ (Hoist)

بالابر وظیفه اصلی بالا و پایین بردن بار را برعهده دارد. این قطعه با استفاده از موتور الکتریکی، سیستم کنترل دور ، زنجیر و یا سیستم قرقره‌ای، توان بالایی در جابجایی بارهای سنگین با دقت بالا را دارد.

5. قلاب (Hook)

قلاب نقطه اتصال بین بار و بالابر است. و از فولاد مخصوص با روش فورج ساخته شده و باید دارای ضامن ایمنی از جنس مقاوم باشد تا از سقوط ناگهانی بار جلوگیری نماید.

6. موتورهای حرکتی

برای حرکت طولی و عرضی پل جرثقیل و کالسکه به کار می‌روند. انتخاب نوع و قدرت مناسب موتور بر اساس ظرفیت بار و سرعت حرکت، بسیار مهم بوده و بر کارایی سیستم اثر مستقیم دارد.

7. تابلو برق و سیستم کنترل

کنترل جرثقیل با استفاده از تابلو برق با درایور های مخصوص، ریموت کنترل های صنعتی و یا پندانت سیم‌دار انجام می‌شود. در سیستم‌های پیشرفته، کنترل از راه دور و سیستم‌های خودکار نیز وجود دارد.

8. ریل یا سیم بکسل برق‌رسان (Festoon System)

 سیستم ریل و قرقره جرثقیل سقفی، کابل‌های برق و کنترل جرثقیل را به‌صورت ایمن هدایت می‌کند تا در حرکت جرثقیل اختلال ایجاد نشود و از آسیب‌دیدگی کابل جلوگیری شود.این سیستم برای طول های کوتاه و حداکثر 50 متر کاربرد دارد و آمپر های کم تا 100 آمپررا میتواند انتقال دهد .

9. شینه برق رسانی جرثقیل (Trolley Busbar)

شین برق رسانی جایگزین پیشرفته‌تری به جای کابل‌ها میباشد که برق‌رسانی را به‌صورت متمرکز، ایمن و با حداقل افت انرژی انجام می‌دهد.
این شین ها برای انتقال برق با قدرت و آمپر های بالا (تا 2000 آمپر) و مسیر های طولانی حتی تا یک نیز کیلومتر را بکار میرود.

10. جاروبک (Carbon Brush)

جاروبک جرثقیل وظیفه انتقال برق از شینه برق رسانی به جرثقیل و تجهیزات متحرک مانند موتور یا کنترلر را برعهده دارد. کیفیت بالای جاروبک و زغال های مخصوص (متال گرافیت) بکار رفته در آن باعث عمر زیاد آن و کاهش افت ولتاژ و همچنین کاهش خرابی‌های سیستم می‌شود.

ابزارهای تخصصی نصب‌شده در سیستم‌های جرثقیل سقفی

• تیرهای لیفتینگ (Lifting Beams)

برای بارهایی با شکل نامتقارن یا مرکز ثقل نامتعادل طراحی می‌شوند و در مدل‌های قابل تنظیم نیز موجودند.

• قلاب C شکل (C-Hooks)

جهت جابجایی کویل‌های فلزی و رول‌های صنعتی در محیط کارخانه استفاده می‌شود.

• انبرک‌های بالابر (Lifting Tongs)
  برای گرفتن و بلند کردن اجسام خاص، مانند کویل و ورق، سنگ یا قطعات صنعتی با فرم خاص کاربرد دارد.
• بالابر مکشی (Vacuum Lifters)
  با استفاده از مکش، صفحات فلزی نازک، شیشه یا چوب را بدون آسیب بلند کرده و جابه‌جا می‌کند.
• چرخاننده‌ها (Rotators)
  برای چرخش بار بعد از بلند کردن و تغییر موقعیت فضایی آن نسبت به زمین استفاده می‌شود.
• الکترومگنت‌ها (Electromagnets)
  برای بلند کردن ورق‌های فلزی سبک، توری‌ها و قطعات مغناطیسی استفاده می‌شوند.
• قلاب‌های توزین‌دار (Weighing Hooks)
  در حین بلند کردن بار، وزن آن را اندازه‌گیری و نمایش می‌دهند.

سیستم‌های ایمنی و کنترلی جرثقیل سقفی

• سنسورهای محدودکننده حرکت طول و عرضی (Limit Switch)
• کلید اضطراری (Emergency Stop)
• سیستم هشدار صوتی و نوری
• ترمز اضطراری
• کنترل از راه دور با قابلیت نظارت لحظه‌ای
• محدودکننده‌های الکترونیکی هوشمند

نکات مهم در انتخاب ابزار جرثقیل سقفی

• ظرفیت بار و نوع آن، طول مسیر حرکت

• نوع حرکت مورد نیاز (طولی، عرضی، عمودی)

• شرایط محیطی (رطوبت، گرد و غبار، حرارت)
• هماهنگی فنی قطعات
• برند و کیفیت تجهیزات
• دسترسی آسان به خدمات و قطعات یدکی
• گارانتی و وارانتی تامین کننده

نکات کلیدی در نگهداری و تعمیرات

1. بازدیدهای منظم ماهانه یا فصلی برای بررسی سلامت قطعات
2. روانکاری قطعات متحرک مانند چرخ‌ها، یاتاقان‌ها و قلاب
3. بررسی سیم بکسل یا زنجیر بالابر از نظر خوردگی و پارگی
4. تست دوره‌ای تجهیزات ایمنی
5. کنترل سیستم برق‌رسانی و اتصالات
6. ثبت دقیق سوابق تعمیرات و نگهداری

جمع‌بندی
جرثقیل سقفی، یکی از حیاتی‌ترین تجهیزات در محیط‌های صنعتی است که استفاده درست از ابزارهای استاندارد، تخصصی و ایمن در آن نقش تعیین‌کننده‌ای در افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه و پیشگیری از خطرات دارد.
با شناخت کامل اجزای جرثقیل سقفی و رعایت اصول انتخاب، نصب و نگهداری تجهیزات، می‌توان از این سیستم به‌عنوان ابزاری قابل‌اطمینان برای سال‌ها بهره‌برداری مؤثر و بدون توقف استفاده کرد.

منبع: www.airpes.com

1. برای خرید لوازم جرثقیل سقفی باید به چه نکاتی توجه کنیم؟

هنگام خرید ابزار جرثقیل سقفی باید به ظرفیت جرثقیل، شرایط محیطی نصب، کیفیت برند قطعات، سازگاری اجزا با یکدیگر، و خدمات پس از فروش توجه داشته باشید.

2. چه تفاوتی بین شینه برق و کابل در جرثقیل سقفی وجود دارد؟

شینه برق یک سیستم مدرن‌تر برای برق‌رسانی است که در مقایسه با کابل‌های آویزان، ایمنی بیشتر، نصب آسان‌تر و طول عمر بالاتری دارد. استفاده از شینه در مسیر های طولانی بیشتر از 50 متر و آمپر های بیشتر از 100 آمپر توصیه می‌شود

3. کدام برندها برای خرید تجهیزات جرثقیل سقفی توصیه می‌شوند؟

برندهایی برای بالابر مانند DEMAG ، KITO،, GIS برای خط برق رسانی RS(Rafed Sanat) و برخی برندهای داخلی معتبر برای تجهیزات کلیدی مانند موتور، بالابر و تابلو برق گزینه‌های مناسبی هستند. در انتخاب برند، علاوه بر کیفیت، در دسترس بودن قطعات یدکی و گارانتی آنها نیز اهمیت دارد

4. آیا امکان ارتقاء ابزارهای قدیمی جرثقیل سقفی وجود دارد؟

بله. بسیاری از قطعات مانند تابلو برق، سیستم کنترل، بالابر و حتی ریل‌ها در صورت طراحی اصولی، قابل ارتقاء یا تعویض هستند. این کار باید توسط متخصص انجام شود تا ایمنی سیستم حفظ گردد (شرکت رافد صنعت میتواند در این زمینه مشاور خوبی برای شما باشد)

5. چه نوع قلابی برای حمل بارهای حساس مناسب است؟

برای حمل بارهای حساس یا نامتعارف (مانند مخازن یا ورق‌های فلزی نازک)، از قلاب‌های مجهز به قفل ایمنی و پدهای ضدلغزش استفاده می‌شود. در برخی موارد، قلاب‌های گردان یا مغناطیسی نیز پیشنهاد می‌شوند.

6. چطور بفهمیم بالابر ما نیاز به تعمیر یا تعویض دارد؟

صداهای غیرعادی، کاهش قدرت بلندکردن، لرزش در حین کار، یا کاهش سرعت عملکرد از علائم خرابی بالابر هستند. در چنین مواردی باید بالابر توسط تکنسین بازدید و در صورت نیاز تعویض شود.

7. آیا می‌توان از ابزارهای جرثقیل سقفی در فضای باز استفاده کرد؟

بله، اما باید تجهیزات خاص فضای باز انتخاب شوند؛ مانند موتورهای ضدآب، ریل‌های گالوانیزه، قلاب با پوشش ضدخوردگی، و تابلو برق با استاندارد IP مناسب.

8. برای نصب ابزارهای جرثقیل سقفی حتماً نیاز به متخصص داریم؟

بله. نصب جرثقیل سقفی و تجهیزات آن یک فرآیند تخصصی است که اگر به‌درستی انجام نشود، می‌تواند باعث آسیب به سیستم و خطرات جانی شود.

توصیه می‌شود از تیم‌های متخصص استفاده کنید. (شرکت رافد صنعت میتواند در این زمینه مشاور خوبی برای شما باشد)